بدافزار یا malware، نرم افزارهایی هستند که به منظور سرقت اطلاعات و یا آسیب رساندن به کامپیوتر و سیستم های نرم افزاری طراحی شده اند. آن هادر قالب های مختلف مانند ویروس، جاسوس افزار و باج افزار عرضه شده اند. مهاجمان سایبری از این ابزارها برای دستیابی به شبکه های سازمانی و تجهیزات موجود در آن استفاده می کنند تا اطلاعات مورد نظر خود را به دست آورده و یا به سیستم ها آسیب وارد کنند.
بدافزارها یا همان malicious softwareها انواع مختلفی دارند و می توانند برای شبکه های سازمانی و حتی کامپیوترهای شخصی بسیار خطرآفرین باشند. لذا رسیس اطلاعات کاملی در مورد آن ها ارائه داده و روش های مقابله را عنوان می کند.
از کجا بدانیم سیستم ما به بدافزار آلوده شده است؟ معمولا چنین سیستمی دارای علائم زیر می باشد:
ساده ترین تعریفی که از بدافزارها می توان ارائه داد “unwanted software” است و اولین بدافزار تاریخ با نام Elk Cloner شناخته شده که در سال 1982 از طریق فلاپی دیسک ها به سیستم های Apple II راه یافت. این بدافزار لزوما، عامل مخربی نبود؛ اما به هر حال موجب دسترسی غیر مجاز به سیستم قربانی می شد.
در دهه 1990، با توجه به اینکه Windows یک سیستم عامل محبوب در کامپیوترهای شخصی محسوب می شد، هکرها شروع به نوشتن کدهایی با استفاده از زبان macro کردند، زیرا توسط اکثر اپلیکیشن های Microsoft Word استفاده می شد.
بین سال های 2002 و 2007 همزمان با ظهور پیام رسان ها، مهاجمان شروع به توسعه worm هایی کردند که خود به خود تکثیر شده و از طریق AOL، MSN Messenger، AIM و Yahoo Messenger سیستم ها را آلوده می کردند.
معمولا پیام ارسالی، با جملات وسوسه انگیز، قربانیان را فریب می داد. و با کلیک کردن بر روی لینک، دانلود بدافزار بر روی سیستم آغاز می شد. در مرحله ی بعد، این بدافزار اقدام به ارسال لینک ها به تمامیِ افراد موجود در لیست مخاطبین می نمود.
ابزارهای تبلیغاتی مزاحم یا همان adwareها بین سال های 2005 تا 2009 ظاهر شدند و به عنوان نرم افزاری قانونی برای تبلیغ محصولات، مورد استفاده قرار می گرفتند. اما از آنجا که این ابزارها بیشتر با هدف گمراه کنندگی مورد استفاده قرار می گرفتند، توسعه دهندگان نرم افزارها، اقدام به شکایت از تولیدکنندگان adwareها به دلیل کلاهبرداری کردند؛ و دیگر از اکثر آن ها استفاده نشد. اما تبلیغات تمام صفحه و غیر قابل بسته شدن تا به امروز باقی مانده است.
شبکه های اجتماعی بین سال های 2007 تا 2009 از محبوبیت بسیاری برخوردار شدند. توسعه دهندگان بدافزارها نیز از Myspace، Twitter و Facebook برای انتشار لینک ها، اپلیکیشن ها و تبلیغات مخرب استفاده می کردند.
یکی از خطرناک ترین انواع بدافزار در سال 2013 پدیدار شد و آن چیزی نبود جز باج افزار! باج افزارها با استفاده از Trojanها گسترده شدند. لازم به ذکر است تروجان ها شامل بدافزارهایی هستند که در ظاهر نرم افزاری سودمند به نظر می رسند و هنوز هم به عنوان یکی از انواع اصلی حملات مورد استفاده قرار می گیرند.
در سال 2017، cryptojacking ظهور کرد که طی آن، هکرها از تجهیزات افراد مختلف استفاده می کنند تا رمزارز استخراج کنند. باج افزار، cryptojacking و adwareها هنوز هم در حوزه بدافزار رواج دارند و هیچ پیش بینی مبنی بر غیر فعال شدن و یا کاهش استفاده از آن ها در آینده نزدیک وجود ندارد.
بسیاری از افراد تصور می کنند تهدیدات مبتنی بر بدافزار، تنها لپ تاپ و کامپیوترهای رومیزی را هدف قرار می دهند، اما در حقیقت آن ها قادر هستند endpointهای مختلفی را آلوده کنند؛ Endpointهایی مانند تلفن ها، تلفن های همراه و سایر دستگاه های متصل به اینترنت. در ادامه به انواع مختلف بدافزار که ممکن است شبکه های آنلاین و یا تجهیزات متصل به آن را آلوده کند، خواهیم پرداخت.
ویروس ها یکی از شناخته شده ترین انواع بدافزارها می باشند. عملکرد یک ویروس کامپیوتری به این صورت است که کد مخرب خود را با یک clean code مرتبط ساخته و منتظر می ماند تا یک کاربر آن را اجرا کند. ویروس ها به سرعت و از طریق سیستم های مختلف گسترده می شوند و بر روی عملکرد آن ها تاثیر می گذارند. در ضمن فایل های وب سایت را از بین برده و از دسترسی کاربران به کامپیوترهای خود، جلوگیری به عمل می آورند. غالبا ویروس ها در یک فایل اجرایی پنهان می شوند.
Wormها یکی از رایج ترین انواع بدافزارها بوده که می توانند از طریق شبکه و با ایجاد کانکشن هایی از یک دستگاه به دستگاه دیگر منتقل شوند. بنابراین در صورت عدم توقف، به سرعت کل شبکه را آلوده می سازند.
نام Trojanها از اسب های تروا، که از اساطیر یونانی است گرفته شده است. تروجان ها در ظاهر نرم افزارهایی قانونی هستند، به همین دلیل توسط بسیاری از کاربران، تایید می شوند. سپس با ایجاد یک backdoor، اجازه دسترسی از راه دور به سایر بدافزارها را می دهند.
به طور کلی جاسوس افزارها، اقدام به ردیابی فعالیت هایی می کنند که کاربران بر روی سیستم های خود انجام می دهند. با اینکه هویت جاسوس افزارها به گونه ای است که به سیستم های کامپیوتری، آسیب نمی رساند اما هنوز هم با تعریف بدافزار، مطابقت دارد. Spywareها در قسمتی از کامپیوتر، پنهان شده و اطلاعات مورد نظر خود را بدون اطلاعِ کاربران، جمع آوری می کنند. این اطلاعات ممکن است شامل اطلاعات بسیار مهم مانند اطلاعات کارت های اعتباری و یا پسوردها باشد.
باج افزارها قادر به قفل کردن یک کامپیوتر و یا یک شبکه بوده و مانع از دسترسیِ قربانی به آن ها می شوند، مگر اینکه مبلغ تعیین شده به هکرها پرداخت شود. پس از پرداخت باج، پسورد اطلاعات در مورد نحوه بازپس گیری سیستم به قربانی داده می شود.
ابزارهای تبلیغاتی مزاحم باعث می شوند به هنگام استفاده از مرورگرهای وب، تبلیغات ناخواسته زیادی بر روی صفحه نمایش ظاهر شوند. Adwareها ظاهری معتبر داشته و با متصل شدن به یک اپلیکیشن دیگر، دسترسی مورد نیاز خود به سیستم را به دست می آورند.
به طور معمول روت کیت ها، امتیازات یک مدیر شبکه را در اختیار مهاجمان سایبری قرار می دهند. آن ها قادر هستند پنهان بمانند و به هکرها اجازه دهند به سیستم مورد نظر دست پیدا نموده و تغییراتی را ایجاد کنند.
یک keylogger، توانایی این را دارد که فعالیت های انجام شده توسط کاربر بر روی کیبورد را ضبط نموده و سپس آن ها را برای هکر ارسال کند. در مرحله بعد، مهاجم از این اطلاعات برای حدس پسورد، نام کاربری و اطلاعات کارت های اعتباری استفاده می کند.
شامل استفاده از کامپیوتر و یا سایر تجهیزات جهت استخراج ارزهای دیجیتال می گردد. در این روش، مهاجم سایبری از قدرت محاسباتی سیستم هدف برای حل معادلات پیچیده مورد نیاز جهت تولید ارزهای دیجیتال استفاده می کند.
این نرم افزار وانمود می کند قصد کمک به قربانی را دارد تا از ویروس ها و سایر بدافزارها خلاص شود. سپس آن ها را مجبور به نصب بدافزار مورد نظر و پرداخت مبلغ می کند.
ترس افزارها از مهندسی اجتماعی (social engineering) برای ترساندن کاربر استفاده می کنند تا تصور کند سیستم وی در برابر تهدیدات، آسیب پذیر است. با اینکه حقیقتا هیچ خطری شناسایی نشده است. در این روش مهاجم زمانی موفق می شود که کاربر، نرم افزار مخربی را خریداری نماید تا با “تهدید نمایشی” مقابله کند.
پس از کسب اطلاعات کافی در خصوص بدافزارها، نوبت به شناسایی آن ها می رسد. برای شناسایی بدافزارها توصیه می شود از یک سیستم intrusion prevention یا IPS، فایروال ها و سیستم های sandboxing استفاده شود. برخی از بدافزارها مانند باج افزار، با روشی که برای حمله دارد، خود را نشان می دهد، زیرا شروع به رمزنگاری فایل ها می کند.
از سوی دیگر، برخی از بدافزارها از تاکتیک های نامحسوس تری مانند نصب خود بر روی سیستم هدف استفاده می کنند تا دسترسی هکرها را ساده تر کنند. بهترین راه برای شناسایی این دسته از بدافزارها، استفاده از فیلترینگ ترافیک هایی است که می توانند نرم افزارهای مخرب را از طریق بررسی تهدیدات شناخته شده و یا الگوی رفتاری آن ها تشخیص دهند.
زمانی که یک بدافزار به سیستم های تجاری راه پیدا می کند، باید منتظر یک حمله بزرگ تر بود. اکثر کسب و کارها دارای دستگاه های متعددی هستند که به شبکه ی مرکزی متصل می گردند. حتی ممکن است یک سرور مرکزی به اشتراک گذاشته شود، مانند سروری که میزبان ایمیل ها و داده های سازمانی است. در صورتی که مهاجم بتواند از لایه های دفاعی یک سازمان عبور کند، قادر به گسترش بدافزار به تمامیِ دستگاه های متصل به شبکه خواهد بود.
دلیل دیگری که چرا مشاغل غالبا مورد هدف مجرمان سایبری قرار می گیرند، سودمند بودنِ آنها از نظر مالی است. به خصوص اگر، روش انتخابی، باج افزار باشد. مهاجمان به خوبی می دانند دقیقه به دقیقه برای سازمانی که عملکردش مختل شده، خسارات مالی به همراه خواهد داشت. در مورد حملات باج افزاری نیز یک سازمان ترجیح می دهد، مبلغ درخواستی را به مهاجم پرداخت کند، زیرا مبلغ آن کمتر از خسارات مالی وارده خواهد بود.
قطعا در سازمان های بزرگ تر، این تهدیدات افزایش خواهد یافت، زیرا سطح حملات نیز گسترش می یابد. با رشد یک سازمان، تعداد دستگاه ها، کاربران، سرورها و سایر نقاط ورودی برای بدافزار نیز افزایش می یابد.